Opbeurende literatuur

Voor Vlamingen en Nederlanders zijn er weinig boeken over permacultuur in de eigen moedertaal… maar recent lag het boek van Mark Shepard, vertaald door Maranke Spoor, in mijn brievenbus.

Nederlandstaligen zullen het helaas niet meteen doorhebben dat het een boek over permacultuur is. De titel is namelijk “Herstellende landbouw: Agro-ecologie voor boeren, burgers en buitenlui”, terwijl de oorspronkelijke titel nochtans luidt “Restoration Agriculture: Real-world permaculture for farmers”. Heeft het te maken met de geitenwollensokkenvrees ten aanzien van het woord “permacultuur”? Verkoopt “agro-ecologie” in de Nederlandstalige boekenhandel beter dan “permacultuur”? In elk geval: het boek gaat wel degelijk over permacultuur, zij het dat de focus ligt op het luik voedselproductie.

De auteur schuwt geen straffe uitspraken: “Elke menselijke samenleving die voor haar basisvoedsel leunde op éénjarige gewassen is ineengestort… En de rijke, overvloedige ecosystemen waarin hun tijdelijke samenlevingen eens bloeiden, zijn tot stof vergaan.”

Shepard is nochtans geen pessimist, en hij heeft een zeer opbeurend boek geschreven. “De natuur geneest”, zegt hij. “Als ze de kans krijgen, zie je in de natuur krachten opspringen die zo betrouwbaar zijn als de zwaartekracht, en ze leiden naar gezondheid, herstel, diversiteit en stabiliteit van een ecosysteem”. Daarmee zet hij de toon naar een concreet verhaal over het proces waarmee we ons basisvoedsel kunnen betrekken van volledig functionele, meerjarige, ecologische agrarische systemen.

Geen permacultuur in de achtertuin dus, wel een alternatief en volwaardig landbouwmodel!

Shepard houdt een pleidooi voor het natuurlijke model van een savanne als basis voor landbouw. “Savannes… brengen het breedste spectrum en de grootste overvloed aan soorten voort die mensen kunnen gebruiken als voedsel.” Runderen, geiten, schapen, varkens en pluimvee zijn allemaal gedomesticeerde soorten uit de savanne, merkt hij verder op.

Shepard gaat de moeilijke vragen niet uit de weg. Zo besteedt hij een paar hoofdstukken aan het eeuwige vraagstuk of je met permacultuur de wereld wel kan voeden, een vraagstuk waarover ik mij eerder in een wat bescheidener artikel ook al ’s heb gebogen. Shepard doet het met cijfers en tabelletjes. Hij komt tot de onvermijdelijke conclusie: polyculturen of bewust ontworpen systemen met gewassen en dieren produceren misschien minder per soort, maar opgeteld als totale oogst per hectare is de productie hoger dan als je met één gewas of dier werkt. EN je moet ook naar de voedingswaarde (mineralen, vitaminen,…) kijken, ook die scoort bij een polycultuur beter dan bij een monocultuur. Opnieuw met cijfertjes en tabellen. Alstublieft.

Het boek heeft het voordeel niet louter theoretisch of beschouwend te zijn, maar doet ook praktische en concrete voorstellen. Het bevat voorbeelden van plantaardige teelten die je samen kan realiseren. Het laat zien hoe je een begrazingssysteem kan ontwerpen waarbij je verschillende dieren (van koeien tot kippen en allerlei andere dieren ertussen) laat roteren die zo hun eigen rol spelen bij een optimaal beheer van het gebied. De laatste hoofdstukken gaan in op het ontwerp en opstart van een meerjarig landbouwsysteem, hoe je een agrarisch ecosysteem gezond houdt en hoe je omgaat met veredeling van planten en dieren.

En wat met de markt dan? Van landbouw word je sowieso niet rijk, stelt Shepard vast. En al helemaal niet met de landbouw van vandaag, die trouwens erg afhankelijk is van allerhande subsidies, veel inputs vergt en boeren drijft naar steeds meer grootschaligheid en specialisatie. Als een meerjarig, ecologisch landbouwsysteem is neergezet, dan staat het er voor lange tijd. De plantkosten deel je door de levensduur van het gewas. De productiekosten gaan omlaag. Verder houdt hij ook een pleidooi voor samenwerking in coöperaties waardoor allerlei andere kosten (logistiek…) kleiner worden en er beter kan gewerkt worden aan een eerlijke, stabiele prijs.

Sommige uitspraken zetten aan het denken. Over vegetarisme onderandere. Of over de bijensterfte. Allemaal teveel om op door te gaan in één blogstukje! Wel inspirerend voor volgende blogstukjes. Ik kom er wellicht nog op terug…