Deze week is er een zeer interessant rapport verschenen van de Afdeling Monitoring en Studie van het Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse overheid: “Food Footprint, Welke oppervlakte is nodig om de Vlaming te voorzien van lokaal voedsel? Een theoretische denkoefening“.
Natuurlijk is dat een zeer moeilijke vraag, en zoals dat dan gaat, moeten verschillende vooronderstellingen en vereenvoudigingen gemaakt worden, dat is hier niet anders. Desondanks blijft het wel een boeiende denkoefening die concludeert dat er 1.282 m2 nodig is per Vlaamse inwoner of 808.700 ha voor alle Vlamingen samen. Ter vergelijking: het Vlaamse areaal met landbouwbestemming bedroeg in 2011, 732.000 ha. Een simpele conclusie zou dan kunnen zijn dat er niet genoeg landbouwgrond is in Vlaanderen: 76.700 ha.
Maar dat vind ik nu net een beetje té simpel.
En dus ga ik nu ook ’s een denkoefening doen! (Met evengoed enkele vooronderstellingen en vereenvoudigingen 😉 ).
De onderzoekers zijn uitgegaan van het gemiddelde voedselpatroon van de Vlaming. Jammer genoeg hebben ze daar geen variaties op gemaakt, dat had de studie nog veel interessanter kunnen maken.
Want dat gemiddelde voedselpatroon is – wat had je verwacht – duurzaam noch gezond.
Het zal je niet verbazen : nét geen 3/4 van het ruimtebeslag van zo’n gemiddeld dieet is nodig om de beesten te kweken voor ons vlees en zuivel (samen 345 gram per persoon per dag!). Stel dat we dat laten zakken tot maximaal 100 gram/dag, dat zou onze gezondheid alleen maar ten goede komen. Of stel dat alle Vlamingen zouden overschakelen op “zondag – vleesdag”, en alle andere dagen plantaardig voedsel eten, met misschien nu en dan ’s een eitje of een stukske kaas, dan zal dat ruimtebeslag al een flink stuk omlaag gaan.
We zullen dan veel minder dieren kweken, maar die dieren krijgen wel een beter leven. We zetten de koeien weer buiten, op het gras, want we gaan uiteraard niet alle grasland scheuren, dat zou ook niet duurzaam zijn. Ook natuurorganisaties maken soms gebruik van grazers om bepaalde stukken natuur te beheren. Waardevolle graslanden kunnen zo verder blijven bestaan en goed beheerd worden.
Wat nu ook wel opvalt, is dat, van de plantaardige menselijke voeding, 31% van het ruimtebeslag naar graan gaat, en zelfs 40% naar koolzaad (voor olie).
Iemand vertelde mij ooit dat je op een hectare i.p.v tarwe ook allemaal tamme kastanjes zou kunnen zetten, en dat je met de opbrengst aan kastanjes al een veel grotere nutritionele waarde realiseert. En tussen die bomen kan je nog allerlei andere gewassen zetten. (Ik hoop dat ik ooit ’s de bron vind van die vergelijking tussen een hectare tarwe en een hectare kastanjebomen.)
Voor dat koolzaad heb ik niet meteen een oplossing. Wel heb ik ’s in die studie uitgeplozen waarom er zoveel koolzaad nodig is, en blijkbaar is dat om aan de nodige olie te komen voor: sausjes (42.100 ha), gebak, koek en patisserie (18.400 ha) en smeer- en bereidingsvet (28.700 ha). Dus: meer dan 2/3 gaat naar dingen die we niet nodig hebben en niet zeer gezond zijn. (Ik ga ervan uit dat smeer- en bereidingsvet enigszins nuttig is en koeken en sausjes niet).
Nou ja, ook voor mij is het moeilijk om aan de verleiding van een gebakje te weerstaan…
Maar kom, we moeten vooral veel groentjes eten, en ja, waarom zouden we ze niet zelf kweken? Volgens Velt is 8% van de Vlaamse oppervlakte ingenomen door moes- en siertuinen. Omgerekend komt dat neer op 108.176 ha. We maken de siertuinen eetbaar (maar daarom niet minder mooi) en passen combinatieteelt toe, waardoor de nutritionele opbrengst per oppervlakte-eenheid alweer een beetje groter wordt. En we kweken onze eigen kiekens voor de eitjes en nu en dan ’s een versterkende kippenbouillon. Samen met de landbouwgrond hebben we dan in totaal 840.176 ha, en wat natuurgebieden met graasbeheer. En ja, waarom zouden we de stadsparken niet eetbaar maken? (Geen idee hoeveel grond er dan nog bijkomt). Balkons en terrassen zetten we vol met kruiden en slaatjes. En, oh ja,… champignons kweken vergt niet veel plaats en kan je ook thuis doen.
En we dromen verder…
We verzorgen de bodem. Overal. We schaffen kunstmest af en zorgen ervoor dat het bodemleven floreert. OK, We zullen tijdelijk een dipje krijgen in de opbrengst. Een dip zelfs. Maar opbrengst van wat? De groenten uit de supermarkt zijn groot en ze wegen zoveel omdat ze zich vol met water hebben gezogen wegens een (te) hoge stikstoftoediening. Naar verluidt is de voedingswaarde van onze groenten er de laatste vijftig jaar serieus op achteruit gegaan. Gedaan daarmee. Qua rassenselectie zetten we vanaf nu in op kwaliteit i.p.v kwantiteit!
Ik ben geen voedingskunde, en mijn kennis over de bodem is nog vrij beperkt, helaas. Ik beschik niet over de nodige gegevens om het eens allemaal netjes te becijferen. Dat zou ik nochtans wel graag willen doen. Want zeg nu, alles samen genomen, als we minder vlees eten en wat minder taartjes en koffiekoeken, goede alternatieven zoeken voor al dat brood (twee broodmaaltijden per dag is toch ééntonig), zelf groenten kweken en de parken eetbaar maken, een beetje zorgzamer omgaan met de bodem en voedzame rassen kweken…
…zou Vlaanderen dan niet zelfvoorzienend kunnen zijn?
Eeuwige moes met zoete patatjes 
We weten allemaal dat de vleesindustrie een hele grote impact heeft op het milieu, maar hoe ga je dit oplossen? Vlees duurder maken? Weinig sociaal. Vleesbonnen of quota invoeren? Neigt naar (groen) communisme. De “simpelste” (en tevens ook meest ethische) oplossing zou zijn om de kweek van dieren voor voedsel volledig te verbieden. Een idee waar ik volledig zou achter staan, zelfs al ben ik geen vegetariër. Maar wellicht ook een utopisch idee.
Een begin zou kunnen zijn: stoppen met vergunningen toestaan voor nieuwe mega-varkensstallen of uitbreidingen daarvan… En je zegt zoiets: de prijs… Vlees (en voeding in het algemeen) is echt wel te goedkoop. Een varkensboer wordt door de veel te lage marktprijs “gedwongen” om uit te breiden anders gaat hij kopje onder. Maar intussen werkt hij zich nog dieper in de schulden. Goedkoop vlees sociaal? ’t Is maar hoe je het bekijkt.
De oefening van de Vlaamse overheid ging uit van een zelfvoorzienend Vlaanderen, dus: het veevoer moet dan ook in Vlaanderen geproduceerd worden. Ook dat is een optie waar je zou kunnen naar streven: de teelt van dieren enkel toelaten als kan worden aangetoond dat je bedrijf grondgebonden is (maw dat je zelf je veevoeders kan telen, én dat de dieren uitloop hebben).
Vlees duurder maken? Ik ben het niet met je eens dat dit weinig sociaal is. Want er zijn alternatieven. We zouden trouwens vlees duurder kunnen maken en biogroenten goedkoper (bv. met verschillende BTW-tarieven) zodat keuzes beloond worden als ze gezonder zijn voor jezelf én voor de samenleving. Wie een product consumeert, moet de hele kost betalen (ook de milieukost) en die niet afwentelen op anderen, vind ik.
Dat sommigen zich momenteel te pletter vreten qua vlees, maar de factuur van de milieuschade doorschuiven naar de hele samenleving, inclusief de mensen die geen vlees eten, die aan de andere kant van de aardbol wonen en zij die nu nog niet geboren zijn, dat vind ik pas weinig sociaal.
Het vleesverbruik moet zeker naar beneden. Maar prijsmechanismen op het niveau van alleen maar de consument zullen niet voldoende zijn. Vlaanderen produceert immers veel vlees die louter voor de export bestemd is. Voor varkens alleen al: 730.000 ton per jaar. Daarom dat ik meer voorstander ben van een brongerichte maatregel: beleidsinstrumenten om grondgebondenheid te stimuleren, best ook gecombineerd met een sterk verhoogde prijs voor geïmporteerde veevoeders.
Hmmmm, vlees verbieden, das zeker niet communistisch
Ik mis iets over vis in dit artikel.
Zullen we nou eens stoppen met oplossingen zoeken in nog meer regelgeving?
En als oplossing verleiding kiezen, het goede voorbeeld leven en stoppen anderen te dwingen wat wij willen doen?
Laten we vooral niet gaan herhalen wat het establishment al doet.
Het goede voorbeeld: daar alleen zal het ook niet van komen, vrees ik. Er zijn daar al veel mensen al lang mee bezig, het is nodig maar het is niet voldoende. Ik ben niet tegen regelgeving, anders krijg je hier toestanden zoals in de VS, waar elk z’n zin maar doet, en waar het nog erger is dan bij ons. Beleid is nodig, maar wel goed beleid (zie mijn suggesties hierboven), en daar is nou net nog veel werk aan de winkel.
Die verhouding tussen granen en kastanjes komen uit een BBC documentaire over permacultuur. Over een mevrouw die de boerderij van haar vader over neemt en beseft dat het anders moet. Deze docu vind je op youtube….maar ik krijg die link hier niet geplaatst!
“A farm for the future”! Iemand wees mij er ook al naartoe via facebook. Het is dus Martin Crawford. Schitterende film trouwens:
Vanaf minuut 41.
Leuk dat kastanjes dezelfde nutrition value hebben, maar kastanjebrood bakken lijkt me echt niet zo eenvoudig. De plant kan de zelfde waarde hebben, maar daarmee heb je nog geen toegankelijke culinaire vervanger. Het is duidelijk dat dingen anders kunnen.
Leef het voor, laat het zien en inspireer je omgeving, help anderen een moestuin aan te leggen, leer mensen te composteren, laat ze mee eten uit je tuin, laat je gasten vegetarisch eten en noem het niet zo, omdat je gewoon lekker eet, en niet vleesloos, etc.
Er is veel te doen met je eigen leven waardoor je anderen helpt anders te kijken. Zonder dwang. Zonder regelzucht. Zonder ” wij-weten-wat-goed- voor-je-zoals-de-overheid-dat-eerst-voor-jou-wist-” ideologie over te nemen.
Sorry, maar ik vind dat een ietwat naïeve oplossing. Ik denk net dat de overheid een heel grote rol kan spelen in het promoten en sturen van een ander soort landbouw en een ander soort consumptiegedrag. De meeste mensen denken helemaal niet na over wat ze eten, hoor…
Ze weten het niet, en in heel wat gevallen is er ook geen interesse voor 😦
Je hoeft niet per sé brood te maken met die kastanjes. Er zijn gerechten met kastanjes die overigens lekkerder zijn dan brood. Het is een kwestie van ze te leren kennen. Net zoals iemand die gewoon is om vlees te eten zich niet kan voorstellen dat een vegetarisch menu superlekker kan zijn.
Wat die regelzucht betreft: hierboven heb ik daar al één en ander over gezegd. Een laisser-faire beleid leidt tot toestanden die we helemaal niet willen.
Ik vind het een mooie denkoefening Esmeralda. Ik doe trouwens zelf mijn best om mijn vleesconsumptie te beperken. Maar ik ben ook iemand die wat te weinig moeite doet. In de zin dat ik te weinig zelf mijn bereidingen klaar maak en vaak (te vaak) mijn toevlucht neem tot het aankopen van klaargemaakte bereidingen in de biozaak of ga eten in één of ander vegetarisch restaurantje zoals Gent er meerdere kent. Maar goed, het is mijn manier om het vlees eten terug te schroeven.
Wat trouwens met het eten van insecten, zou dat wel eens willen proberen, of sla ik de nagel mis?
Nou, dat lijkt mij toch al heel wat. Gent heeft ook zo’n verleidelijk lekkere veggie-restaurantjes hé! Insecten: ja, ik heb nogal gehoord dat daar toekomstmuziek in zit. Zelf zal ik wel nog één en ander moeten overwinnen vooraleer ik insecten op mijn bord ga tolereren… Voorlopig hou ik het bij wortelen en co (en nu een dan een beetje vlees)!
interessante denkoefening! ik ben niet heel erg overtuigd van het feit dat minder vlees beter is voor onze gezondheid. minder industrie-vlees en meer bio/free-range vlees, ja, dat in ieder geval! ik denk dat in die zin regelgeving omtrent import veevoer, vrije uitloop e.d. veel kunnen doen. en ja, het vlees zal daar wellicht duurder door worden, maar nu is het ook belachelijk goedkoop. overigens wordt ons landbouwareaal nu ook veel te eenzijdig gebruikt. zoals al genoemd werd, de combinatie van bomen en onderbeplanting komt nergens voor. ooit al schapen/koeien zien grazen in de boomgaarden? en in die berekening wordt ook geen rekening gehouden met arbeids-input. wanneer we meer mensen zouden tewerkstellen in de landbouw (werkloosheid iemand?) zouden we op dezelfde oppervlakte veel meer voedsel kunnen verbouwen.